نقش اصلی مردم در مواجهه با حوادث غیرمترقبه/  ضرورت ترویج و آموزش مدیریت بحران بین مردم

به گزارش پایگاه خبری 598، کلانشهر تهران در موقعیت و معرض مخاطرات گوناگون قرار دارد و متغیرها و عواملی چون بافت های فرسوده، ساخت و سازهای غیراستاندارد و تراکم های جمعیتی، ضریب آسیب پذیری و خسارت ها را بالاتر می برد. لذا نیازمند آینده نگری و آینده پژوهی هستیم و از اینجاست که ضرورت های ترویج آموزه های مربوط به مدیریت بحران در بین مردم، بیش از پیش، درک می¬شود.

هسته مدیریت اجتماع محور بحرانها، مدیریت بحران با اجتماعات محلی است. باید به این پرسش پاسخ داد که آیا توانستیم در این امر موفق عمل کنیم؟ باید بتوانیم کنشگران اصلی این موضوع را که اجتماعات محلی هستند، پای کار بیاوریم. مردمی که در یک محیط سکونتگاهی زندگی می کنند نقش مهمی را به عنوان کنشگر اصلی در مواجهه با حوادث غیرمترقبه و بحران های پیش آمده در آن فضا، ایفا می کنند.

یکی از آفات مشارکت مردمی، تمرکزگرایی است

فردین علیپور، عضو هیئت علمی گروه مدد کاری دانشگاه علوم توانبخشی و مددکار اجتماعی: یک سوال که باید به آن پاسخ دهیم این است که چرا مردم تمایل زیادی به مشارکت در مدیریت امور ندارد؟ نکته اصلی این است که بسیاری از مردم در زمانی وارد  صحنه می شوند که احساس کنند مسئولین خود وظایفشان را به خوبی انجام می دهند.

همچنین باید توجه کرد که مشارکت بهینه لزوما حضور تعداد زیادی افراد بدون برنامه ریزی نیست.

یکی از آفات مشارکت مردمی نیز تمرکزگرایی است یعنی باید توجه کنیم که در هر شهر و منطقه برای فعالسازی مشارکت مردم باید به شرایط بومی و روحیات مردم منطقه توجه کرد.

سمن ها از چند طریق می توانند در بحران موثر باشند؛ یکی نظارت بر سازمان هاست و دیگری افزایش تعلق مردم به جایگاه خود.

دولت از چند طریق می تواند سمن ها را در مدیریت مردمی فعال تر کند؛ یکی ایجاد بانک جامع سمن ها دیگری شبکه سازی سمن ها با یکدیگر و دیگری ارزیابی عملکرد سمن‌ها.

در کنار دولت بایستی ظرفیت‌های مردمی در مدیریت بحران فعال شود

علیرضا نادعلی، عضو شورای شهر تهران: اگرچه بسیاری افراد می گویند چون دولت ها توانایی ندارند باید ظرفیت مردم را در مدیریت بحران فعالسازی کرد؛ ما معتقدیم اساسا این امر به خودی خود در تمدن اسلامی و مردم سالاری دینی اهمیت دارد و حتی با فرض توانایی دولت هم باید باز به سراغ ظرفیت های مردمی رفت.

با استفاده از تجارب گذشته باید یک نقشه راهبردی برای تقسیم کار و تنظیم روابط بین گروه های مردم تهیه کنیم تا مفاصل اصلی برای نقش آفرینی مردم ایجاد شود.

مردم خودشان برای انجام امور در کنار هم جمع می شوند اما حاکمیت باید این افراد را متشکل سازد.

ما هیچ بحران بزرگی را نمی توانیم بدون حضور مردم حل کنیم

علی نصیری رئیس سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران: ضمن اشاره به مفاهیم اولیه در باب مشارکت های مردمی به مراحل این امر اشاره کرد.

وی با ذکر نمونه هایی از حضور مردم در مدیریت بحران کرونا گفت: ما هیچ بحران بزرگی را نمی توانیم بدون کمک و حضور مردم حل کنیم.

وی با توصیف طرح گروه های دوام حامی که در جهت پیشگیری از بحران در حال فعالیت هستند، گفت: تا کنون بیش از ۴۰۰۰ساختمان را در تهران مورد بررسی قرار داده اند.

وی در ادامه به گروه های خاصی که نیازهای ویژه ای دارند اشاره کرد و گفت: باید به این افراد با نیازهای ویژه توجه ویژه کرد. متاسفانه نگاه بسیاری از افراد به مسئله بحران فانتزی است و تا وقتی به وقوع نپیوسته است ابعاد واقعی آن ادراک نمی شود.

تهران یکی از پرمخاطره ترین شهرهای جهان است

شاهین فتحی مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان تهران: طبق پژوهشی که در دهه ۹۰ از سوی دانشگاه تهران انجام شد مشخص شد تنها ۸ درصد مردم آمادگی مقابله با بحران را دارند. سپس مقرر شد تمام دستگاه ها برای افزایش این رقم تلاش کردند و پس از یکسال دوباره این پژوهش انجام شد ولی رقم آن افزایش چشم گیری نداشت و به حدود ۹ درصد رسید.

این در حالی است که ما جزو چند کشور بلاخیز دنیا هستیم و به خصوص تهران یکی از پرمخاطره ترین شهرهای جهان است.

پژوهش دیگری نیز در سال ۹۴ از سوی فدراسیون جهانی هلال احمر انجام شد که نشان داد مردم تهران اصلا با مخابرات آشنا نیستند.

الان در ایران ۷۰ درصد مردم شهرنشین هستند و این یعنی در حالی که مهاجران شهری در حال افزایش است آمادگی با کاهش یافته است.

اصلی ترین علت نیاز به آماده سازی مردم این است که اساسا نهادها ظرفیت حل بحران در شهرهای بزرگ کشور را بدون همراهی مردم ندارند.

توجه ویژه به مطالبات رهبر انقلاب درباب فعالیت حلقه های میانی در مردمی سازی امور

علی زرودی، هم بنیانگذار مجموعه فرصت ضمن نقد نگاه موجود در استفاده از کلمه بحران گفت: نباید دستورالعمل های جهانی صرف بدون توجه به بایسته ها های تمدنی اسلامی مورد استفاده ما قرار گیرد! اگرچه سمن ها در کشور ما فعالیت دارند ولی باید به مطالبه رهبر انقلاب درباب فعالیت حلقه های میانی در مردمی سازی امور نیز توجه داشت.

وی با بیان مطالبه مکرر رهبر انقلاب درباره ایجاد پایگاه جامع مدیریت بحران، گفت: تلاش های انجام گرفته از سوی مجموعه فرصت پیرامون تحقق این مطالبه و بسترسازی برای حضور مردم در مدیریت بحران پس از زلزله شهرستان خوی در سال گذشته را برشمرد.

زرودی در پایان سخنانش با ذکر تلاش ها و فداکاری های نیروهای نهادهایی مانند امدادگران هلال احمر و آتش نشانان شهید حادثه پلاسکو سخنان خود را به پایان برد.

مساجد محله بهترین مراکز مدیریت بحران مردم محور

سیدجواد هاشمی فشارکی، عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع): ما کمتر به فرصت های بی نظیری که در بحران وجود دارد توجه کردیم ولی باید بدانیم که گاهی پیامدهای بحران ها به حدی گسترده است که اساسا علی رغم تلاش نهادها و سازمان ها این مجموعه ها نمی توانند به طور کامل به مقابله با بحران بپردازند.

مطابق تحقیقی که در سال ۱۳۹۸ با عنوان مطالعه نقش سازمان های مردم نهاد در مدیریت بحران شهر تهران انجام شده است  و در مجله مطالعات اجتماعی ایران منتشر شده است، نشان می دهد که سمن ها علی رغم قابلیت های بسیار خوبی که دارند نمی توانند جایگزین کاستی های نهادهای مسئول باشند.

اما ما دو سمن گسترده در کشور داریم که سوابق آنها در حل بحران های بزرگ مانند جنگ تحمیلی و کرونا کاملا واضح است و این دو سمن یکی مساجد و دیگری پایگاه های بسیج است که در همه نقاط کشور حضور دارند و با باور به رسالت دینی و انگیزه های درونی به صورت خودجوش فعال هستند.

بنابر این برای مدیریت اجتماع محور بحران ها باید از ظرفیت عملکرد هماهنگ هیئت امنای مساجد و پایگاه های بسیج استفاده کنیم.